Tôi lên đường không mang gì nhiều, mẹ bảo không cho tôi gì, nhưng tôi biết, mẹ đã thơ thẩn suốt chiều để tìm cho tôi thật nhiều loại lá, một nồi nước gội đầu đặc biệt hơn thật nhiều những nồi nước gội đầu hàng ngày… vì tôi sắp đi xa…Thực ra, vẫn là những loài cỏ dại ven bờ dậu nào đó mẹ bước chân qua như mọi lần, nhưng lần này tự nhiên tôi thấy nó nhiều hơn và tôi thấy lạ…
…Và chỉ khi mái tóc sổ tung sau bao nhiêu mệt nhọc, đặt chiếc va li cuối cùng vào nhà trọ tôi mới thấy lòng mình dịu lại…Như có bàn tay mẹ ở gần, một cái gì đó thân thương, trìu mến… Một mùi hương mà tôi mang theo đến tận đất nước xa xôi này… Tự nhiên, tôi muốn hít thật sâu để thấy lại lòng mình nhẹ nhõm…
Mẹ tôi kể lại rằng, mái tóc bà nội tôi xưa cũng dài lắm…Khi mẹ mới về làm dâu còn ở với bà, chiều chiều, bà bảo mẹ đi nhặt cả đến chục loại lá trong vườn về bỏ vào nồi đun với bồ kết. Nồi nước gội đầu của bà rất to, và bao giờ cũng để nước sôi, hương bay ngào ngạt, bấy giờ bà tôi mới chải tóc. Bà ngồi chải cho thật mượt, thật trơn, đợi nước chỉ còn hơi ấm mới bắt đầu gội… Mẹ bảo, đó như một công trình thực sự… Một chiếc gáo dừa múc nước, dòng nước màu cánh gián, sánh sánh trôi trôi trên mái tóc mềm mượt của bà… Mùi bồ kết tỏa ra thơm thơm dịu dàng, nhưng trong đó còn có mùi thơm của vô khối những loại lá khác, các mùi vẫn tách biệt nhau, thiếu lá nào là biết ngay, có loại cho vào trước, có loại lại phải đợi sôi mới cho vào để giữ được mùi thơm…
Những dòng nước cứ đua nhau chảy trên mái tóc bà như lụa … Nước làm những sợi tóc sát lại bên nhau thành một khối lóng lánh và trơn nhẵn thỉnh thoảng lại sóng sánh lên theo nhịp chải của tay bà, bàn tay bà chỉ vỗ vỗ nhẹ trên mái tóc như để chiều nó vậy…Tất cả với tôi đẹp như một bức tranh với những sắc màu bình dị. Và bất chợt tôi nhớ đến những nét vẽ tài hoa trên lụa mà tôi thường đứng ngắm hàng giờ không biết chán, có lẽ, chỉ bàn tay của Nguyễn Phan Chánh trên chất liệu ấy mới làm người ta mới cảm nhận được hết cái vẻ nên thơ, dịu dàng của mái tóc khi gội đầu mà thôi…
Bà tôi thường ngồi hong tóc trên một chiếc ghế đẩu hơi cao, ban đầu bà chỉ quay nhẹ cho tóc bớt nước, rồi bắt đầu chải. Những cơn gió chỉ đợi có vậy bắt đầu chơi đùa trên những chiếc lá mít và đuổi bắt trong mái tóc của bà…, luồn qua kẽ tay bà rồi lại luồn qua chiếc lược. Cái cảm giác đợi mái tóc dần khô sau này khi trải qua tôi mới hiểu tại sao mẹ lại nói, trông bà những lúc ấy thật thanh thản, không chút lo lắng, không thấy bà của những phiên sợ tất bật gánh gồng… Mùi tóc thơm man mát trộn lẫn trong cái hơi ẩm của nước khi tóc bắt đầu khô khiến người ta thấy mình như trong trẻo hơn và lắng đọng lại…Bà chỉ ngồi chải tóc, ánh mắt nhìn xa xăm nhưng nhẹ nhõm đến lạ kỳ …
Bà tôi không đợi tóc khô hẳn mới đứng lên… Ông tôi thường biết đúng lúc nào bà sẽ đứng lên để hái chè. Ông để cho bà một chiếc ghế giữa vườn chè, và bà đội nón, đứng trên đó bắt đầu hái, mái tóc dài buông xõa. Bà nhẹ nhàng vít từng cành chè cong xuống, thả lá chè vào chiếc sàng để dưới chân. Mẹ tôi bảo, cái cách bà hái chè lúc đó cũng không giống những ngày thường khi phải vội vã hái chè cho kịp buổi chợ, mà thong thả từ từ… Tôi không được chứng kiến những khi ấy, nhưng trong tôi bao giờ cũng hiện lên hình ảnh bà mặc chiếc áo trắng, quần lụa đen với mái tóc dài buông xõa trong vườn chiều… Những sợi tóc mềm óng tung bay trong hoàng hôn quê rực rõ…Thói quen đó có lẽ bà có từ ngày còn trẻ…
Còn bây giờ, mỗi lần về với bà, tôi vẫn thích nhìn bà chải đầu, mái tóc không còn dài đến khoe chân như thủa trước nữa, nó ngắn đi nhiều, nhưng bà vẫn vấn khăn lại và mái tóc luôn ủ trong đó mùi bồ kết, mùi của hương lúa, của rơm rạ khô, mùi của đất đai khô nỏ, mùi của cả những vất vả toan lo nhưng lúc nào cũng dịu dàng yên ả, mùi mà tôi gọi là mùi quê…
Và tôi hiểu rằng, mỗi chuyến đi xa, tôi lại mang theo mình búi tóc cất giấu thẳm sâu trong màu đen của nó là màu nâu của nước bồ kết, màu xanh của cây cỏ dại, màu vàng trong của nắng trưa yên bình, là hương bồ kết, là hương sả, hương nhu, lá bưởi vấn vít trong búi tóc và thoảng đưa bao bọc lấy tôi trên mỗi chặng đường mà tôi sẽ đi qua…